De tijd is aan ons: laten we durven!

Springtij Forum is een jaarlijkse bijeenkomst van mensen uit verschillende maatschappelijke domeinen: verschillende ministeries, landelijke organisaties, bedrijven en mensen met een missie in de duurzame transitie komen samen om zich op te laden met goede sprekers. Dit jaar waren dat bijvoorbeeld Jojeeta Gupta, die sprak over rechtvaardige transitie. Is anderhalve graad opwarming een goede grens, als we weten dat daarmee een omslagpunt van klimaatsystemen wordt voorkomen? Of is het vanuit het perspectief van landen en eilanden op het zuidelijk halfrond te weinig omdat het zorgt voor tientallen miljoenen ontheemden en verlies aan culturen en biodiversiteit? En Frank Elderson, bankier bij de Europese bank in Frankfurt, die aangaf dat het langzamerhand economisch interessanter is om klimaatmaatregelen te nemen omdat duidelijk wordt wat de kosten van bosbranden, overstromingen en mislukte oogsten zijn. Tegelijkertijd zat in zijn verhaal de waarde van verschillende plantensoorten op Terschelling, die ons zoveel te vertellen hebben over het leven. Dat is al reden genoeg om in beweging te blijven.

De urgentie werd gevoeld, de noodzaak om op fundamentele punten te herzien hoe wij leven op deze aarde. Herzien hoe we samenleven en solidair zijn met medemensen. Onze denkbeelden kritisch bekijken en voelen hoe we niet los verkrijgbaar zijn van aarde en al het leven in de biosfeer.

Het raakt aan fundamentele principes voor onze landbouw, mobiliteit, economie: om maar een paar beleidsterreinen te noemen. En dit jaar ging het dus voor het eerst ook expliciet over de rol van onderwijs in de transitie. In een sessie met een aantal inspiratoren was het niet moeilijk om mensen mee te nemen in de gedachte dat onderwijs van de samenleving is (Erik Borgman), en dat de samenleving dus mee verantwoordelijk is. Dat de school vrijplaats moet zijn en inspiratie van vitaal belang is (Gert Biesta).

Je kunt deze maatschappelijke opdracht echter niet ‘over de heg gooien’. Ook niet met een zak geld er achteraan. Als belangrijke elementen voor onderwijs werden genoemd: vertrouwen, ruimte, met de kinderen naar de wereld gaan kijken, kenniscirculatie en meer aandacht voor morele reflectie. Hoort het ook niet bij burgerschap? Als rode draad liep ook de ervaring dat onderwijs meer is dan een opleiding voor een diploma, maar ook de plek waar generaties hand in hand gaan en leren van elkaar. Natuurlijk waren er goede voorbeelden: we doen het al! Hoe kan het verder groeien?

De tijd is aan ons betekent dat we moeten zien dat er een Kairos-tijd is waarin we ervaren wat van betekenis is, en daar naar kunnen gaan handelen. Dingen anders doen en andere dingen doen. Andere morele waarden en andere perspectieven meenemen in beslissingen. De deelnemers herkenden die noodzaak en kwamen in diverse sessies op hun frustratie met ‘het systeem’. Maar dat systeem is natuurlijk wel ons systeem. Het zijn gestolde vormen van ideeën die vastgesteld zijn en waarmee we belangen borgen en controle kunnen uitoefenen.

Daarbij kun je ook realiseren wat het van iedereen vraagt: het vermogen om te zien waar je keuzes maakt, en dus ook andere keuzes kunt maken. Bewust worden hoe vaak we ons laten sturen door wat door de inrichting van het systeem gemakkelijk wordt gemaakt en logisch wordt gevonden. Het belang van eigen wijsheid en het volgen van een eigen moreel kompas als mens of als organisatie vraagt dus ook om durven.

Oud rijksbouwmeester Floris Alkemade benadrukte het belang in deze fase om in het niet-weten een beetje aan te klooien. Je moet juist verschillende dingen proberen omdat ze je op een spoor zetten, omdat het ervaringen geeft. Gaan praten met mensen die ook al wat doen. Leren van andere sectoren. Uiteindelijk zijn de meeste opgaven waar we voor staan een vraag naar meer solidariteit. Meer samen, meer verbonden met de plek, de mensen en de schepping die ons draagt.

Aanklooien is mooi omdat het ook zegt: niet blijven nadenken en puzzelen tot je zeker weet wat de goede oplossing is en hoe die geborgd en gecontroleerd tot het juiste resultaat leidt. Het is ook gewoon beginnen, iets gaan maken en dan aandachtig kijken en luisteren: wat betekent dit voor kinderen en jongeren, voor docenten en de ouders? Hoe kan een toekomst waarvan je weet dat er veel opgaven liggen ook een toekomst zijn waarin we de goede kant op bewegen, naar een rechtvaardige en liefdevolle wereld?

Alle bijdragen van sprekers zijn te zien op de website van Springtij. De podcast over onderwijs is te beluisteren via Impact radio. Er zijn vervolgbijeenkomsten in het land met bestuurders en schoolleiders om met en van elkaar te leren. Marcel Elsenaar is contactpersoon hiervoor en zoekt mensen die mee willen bewegen en durven!