Slotwoord Berend Kamphuis VERUS2023: 'Het verhaal van jullie scholen moeten we veel krachtiger laten horen'

De minister weet waar hij het zoeken moet: meer beheersing, meer objectiviteit, meer ‘meten is weten’, ‘strenger, harder, eerder, dieper’. Het is de weg die sinds 1970 is ingeslagen. In plaats van afstand te nemen en zich de vraag te stellen hoe het komt dat die aanpak steeds maar niet tot betere resultaten leidt, intensiveert de minister deze aanpak. Ik noem dat ‘razende stilstand’.

Wat is de sleutel in die aanpak? De mens als storende factor. De mens is onvoorspelbaar, doet iets anders dan het protocol voorschrijft, oordeelt zelf, handelt in de concrete situatie in plaats volgens de regel. De mens als storende factor. Schakel die dus zoveel mogelijk uit: evidence based werken graag, meer en strengere eisen aan de voorkant, strengere resultaat-afspraken, onderwijs lijkt weer een gescripte activiteit te worden. Operatie geslaagd, patiënt overleden.

Laten we het omdraaien: onderwijs drááit om mensen. We hebben een ommekeer nodig. Mensen maken het onderwijs, zij dragen het, ménsen doen het voor en met jongen mensen, menswording is het waartoe. Dat is iets anders, of liever méér, dan we lezen in de brieven van de minister: een sollicitatiebrief kunnen schrijven, de kleine lettertjes van de hypotheek kunnen lezen. Dat is heel belangrijk, maar niet als het niet ingebed is in het grotere ‘waartoe’ van menswording.

Wat is er met ons gebeurd dat wij alleen nog maar in zeer zorgelijke woorden over de generatie na ons kunnen spreken? Jongeren? Ze zijn te dik, ze lezen niet meer, ze kijken de hele dag op hun scherm, ze hebben bij de geboorte al een achterstand, rekenen kunnen ze niet, ze huldigen gevaarlijke opvattingen, ga zo maar door.

Zegt dat iets over hen, of zegt dat vooral iets over ons? Hoe duurzaam, hoe rechtvaardig, hoe sociaal is de wereld die wij overdragen aan de volgende generatie? Hoe geloofwaardig is het dat wij zo over hen praten?

Wat denkt u als u aan uw eigen kinderen en kleinkinderen denkt? Bent u dan vooral trots op uzelf, of bent u vooral trots op hen? Ik denk het antwoord te kunnen raden.

Wat zouden zij over ons kunnen zeggen? Ook hier: laten we het omdraaien. We hebben een ommekeer nodig.

Daarom nemen we het grootste risico dat bestaat: de school is een vrijplaats. We zeggen tegen de leerling: ‘wat mooi dat jij er bent, we hebben jóu nodig.’ ‘We kunnen jou niet missen.’ Hier leer je basisvaardigheden en heel veel meer, als bagage voor de ontdekkingstocht wat jóuw roeping is, wat jóuw verantwoordelijkheid vóór en ín deze wereld is.

We nemen het grootste risico dat bestaat: de school is een bouwplaats. Wíj vertegenwoordigen generaties die in veel opzichten genadeloos en met weinig eerbied hebben geleefd, ‘alles eruit halen wat er in zit.’ Echter, onderwijs is geen mijnbouw, ‘alles eruit halen wat er in zit.’ Ook is het geen echoput: praat ons maar na, doe hetzelfde als wij, en dan nog harder. Nee, de school is een bouwplaats van de samenleving. ‘Wij hebben jóu nodig.’ Wij nodigen jou met kracht uit om te bouwen aan een samenleving die duurzamer, rechtvaardiger, socialer is, die genade kent en eerbied toont. Daar heb je basisvaardigheden voor nodig, en heel veel meer.

Dát is ons verhaal, het verhaal van Verus. Het gaat om mensen, in al hun gekkigheid. We hebben ze allemaal nodig. Alleen als we hier vanuit gaan, kan er een ‘nieuw samen’ ontstaan.

Dit event ontstond in 2014 als antwoord op de fusie tussen de VBKO en de Besturenraad. De bedoeling: een event als beleving, plek van inspiratie en ontmoeting, een verwendag.

Die rol heeft het vervuld, met succes. Inmiddels zijn we in ander vaarwater terechtgekomen. In een politiek-maatschappelijke omgeving die de mens steeds meer als storende factor ziet in plaats van als bron en waartoe van goed onderwijs, is een steviger ambitie nodig.

Ons verhaal - narratief waarderen, de school als bouwplaats, sturen op brede onderwijskwaliteit, leidende principes van goed besturen, de school als vrijplaats - is niet een verhaal in en voor de marge, is niet de vriendelijke franje van oranje, is ook niet een lief muurbloempje, is evenmin een schuilhut in een overigens harde wereld, maar raakt het hart van de politiek-maatschappelijke discussie over het onderwijs. Willen we nog meer ‘razende stilstand’, of durven we het risico te nemen door de verantwoordelijke mens als bron, drager en doel van onderwijs te zien?

Onderwijs dat voldoet aan de normen van kwaliteit is daarmee nog geen goed onderwijs. Wie de verantwoordelijke mens als bron, drager en doel van onderwijs ziet, legt de lat veel hoger. Wij willen ons door het góede laten inspireren en ons werk doen in het licht van wat ons overstijgt, God -de ene kant van de medaille-, het bonum commune -de andere kant van de medaille.

Wij, onze scholen, zijn niet in de eerste plaats van ‘Den Haag’. Jullie doen je werk in en voor de samenleving dicht bij huis. De school als krachtige verbinder in, en drager van het maatschappelijk middenveld. Jullie scholen zijn dagelijks vrijplaats en bouwplaats. Het verhaal van jullie scholen, dat menselijke verhaal, willen we en moeten we veel krachtiger laten horen. Daar hebben we meer dan ooit jullie voor nodig.

Daarom kondig ik nu een Event nieuwe stijl aan. Op woensdag 20 november 2024 zal dit event nieuwe stijl plaatsvinden, voorbereid door jullie, onze leden. Het vele goede dat plaatsvindt binnen onze vereniging zal een plaats krijgen op die dag. Daar nodig ik jullie met kracht voor uit. Ons verhaal moet verteld worden, als inspiratie én als een krachtig verhaal dat het hart van het onderwijs en onderwijsbeleid raakt. Geen ‘razende stilstand’, maar een ‘nieuw samen’, omdat we geloven in onderwijs door en voor mensen.