Onderwijsbegroting 2021: alle belangrijke punten overzichtelijk op een rij

In de Grote Kerk van Den Haag opende Koning Willem-Alexander het nieuwe parlementaire jaar. Het is een bijzonder parlementair jaar vanwege het feit dat dit de laatste begroting van dit kabinet is en er verkiezingen in het vooruitzicht zijn. Daarnaast is het zeker ook een bijzonder jaar vanwege de grote impact van de coronamaatregelen op de Rijksbegroting. Niet voor niets blikte Koning Willem-Alexander terug op de afgelopen maanden. Hij noemde de veerkracht van leraren die hun leerlingen online begeleidden, en van ouders die plotseling werk en onderwijs thuis combineerden ‘bijzonder’. Nergens wordt de verantwoordelijkheid voor de toekomst van onze kinderen en jongeren directer gevoeld en waargemaakt dan voor de klas en in de collegezalen, zo stelde de koning.

In de Miljoenennota spreekt de regering haar waardering uit over de inzet van het onderwijs om de coronacrisis het hoofd te bieden. Het onderwijs op afstand heeft volgens de regering een grote impuls gegeven aan de ontwikkeling en innovatie van digitalisering van het onderwijs. Maar er is ook aandacht voor de kansenongelijkheid die juist door de coronacrisis extra zichtbaar werd: “Denk bijvoorbeeld aan kwetsbare gezinnen, waar de ouders de verslechtering van de arbeidsmarkt ondervinden terwijl hun kinderen door thuisonderwijs en het ontbreken van extra begeleiding mogelijk een leerachterstand hebben opgelopen.” En: “Sociaaleconomische status en vooral het opleidingsniveau van de ouders zijn bepalender geworden voor het niveau dat een kind in het voortgezet onderwijs behaalt.” Het noodgedwongen thuisonderwijs, als gevolg van het tijdelijk sluiten van de scholen vanwege het coronavirus, heeft deze verschillen weer benadrukt. Sommige ouders waren beter in staat om thuisonderwijs te organiseren dan anderen. Dit beeld komt overeen met de resultaten van de ledenpeiling die Verus in het voorjaar heeft gehouden.

Tijdens de passage in de troonrede over onderwijs kwamen twee onderwerpen aan bod: de aanpak van het lerarentekort en het bestrijden van onderwijsachterstanden. De regering wijst op het extra geld dat beschikbaar is gesteld aan de grote steden om volgende stappen te kunnen zetten in de aanpak van het lerarentekort. Daarnaast wordt het bedrag van 500 miljoen euro genoemd dat in mei beschikbaar is gesteld om bijvoorbeeld extra bijlessen te kunnen geven. Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van zomerscholen, herfstscholen, weekendscholen of verlengde schooltijd. In het mbo kunnen instellingen ook extra activiteiten, begeleiding of faciliteiten ontwikkelen of aanbieden om het wegvallen van mogelijkheden om praktijkervaring op te doen, te ondervangen.

Welke punten vallen op in de Onderwijsbegroting? Verus zet hier de belangrijkste zaken op een rij:

1. Situatie onderwijs in Caribisch Nederland

De aandacht voor het onderwijs in Caribisch Nederland (Bonaire, Sint Eustatius en Saba) in de begroting is positief. De regering werkt voor 2021 aan nieuwe samenwerkingsafspraken met het onderwijs om het onderwijs verder te ondersteunen, onder meer door betere onderwijszorg. Het is echter noodzakelijk dat ook de situatie van het onderwijs op de andere eilanden hoger op de Haagse agenda komt te staan. Eerder stuurden leden van Verus op Curaçao een brandbrief om de noodklok te luiden. De situatie als gevolg van dreigende bezuinigingen blijft onverminderd zorgelijk en daarom blijft Verus hiervoor aandacht vragen.

2. Uitstel implementatie wet vereenvoudiging bekostiging VO

Voor een zorgvuldige implementatie van het wetsvoorstel Vereenvoudiging bekostiging vo is meer voorbereidingstijd nodig. Daarom stelt het ministerie de beoogde inwerkingtreding van de vereenvoudigde bekostiging, en daarmee ook van de structurele maatwerkregeling, uit naar 1 januari 2022.

3. Doorontwikkeling 10-14 onderwijs

Het 10-14 onderwijs wordt meer ruimte geboden voor samenwerking door hen de mogelijkheid te bieden om leraren met een teambevoegdheid te laten werken. Om leerlingen met een risico op achterstand te begeleiden bij de overstap van po naar vo, kunnen scholen ook gebruik maken van de subsidieregeling doorstroomprogramma’s po-vo.

4. Inzet Gelijke Kansen Alliantie

In de coronacrisis zijn via de Gelijke Kansen Alliantie waar mogelijk inspanningen gedaan om kinderen thuis in staat te stellen lessen te volgen. Ontbrekende laptops en geen toegang tot adequate studiemiddelen of digitale verbinding met school zijn grotendeels verholpen. Verus verbond zich al voor de crisis aan de GKA en vindt het daarom positief dat de GKA ook in 2021 ingezet wordt door de overheid om een lokale aanpak van kansenongelijkheid in alle onderwijssectoren door kennisdeling, onderzoek, investeringen en communicatie stevig voort te zetten.

5. Uitbreiding aanvullende bekostiging nieuwkomers funderend onderwijs

Toen op 16 maart het onderwijs op afstand verzorgd moest gaan worden bleek dit voor nieuwkomers extra moeilijk, omdat zij de taal nog niet spreken. Het risico dat deze leerlingen onderwijsachterstanden oplopen is extra groot. Daarom ontvangen de po- en vo-scholen die nieuwkomers opvangen één kwartaal extra nieuwkomersbekostiging (totaal € 21 miljoen).

Verus onderstreept het belang van structurele, doelgerichte investeringen in het onderwijs. Het beschikbare geld voor primair en voortgezet onderwijs is niet voldoende om de door politiek en samenleving gestelde ambities te realiseren, zoals onderzoeksbureau McKinsey & Company dat constateert in het rapport ‘Een verstevigd fundament voor iedereen’. Voorzitter Berend Kamphuis: “Toch vertellen dergelijke rapporten vanwege hun beperkte invalshoek niet het volledige verhaal. Er is ook ruimte nodig voor scholen om vanuit hun diversiteit en eigenheid concrete uitdagingen op te pakken. Verus pleit al langer voor eerherstel van de pedagogische dimensie van onderwijs. Terecht zei de koning dat nergens de verantwoordelijkheid voor de toekomst van onze kinderen en jongeren directer wordt gevoeld en wordt waargemaakt dan voor de klas. Deze dagen wordt zichtbaar wat er op het spel staat: persoonsvorming, met hoofd, hart en handen. Daarom pleit ik ervoor om juist in deze onzekere tijd opnieuw aandacht te geven aan de pedagogische opdracht van de school.”