Werksessies Verus Identiteitsdag 2023

Ronde 1 – 11.00 – 12.30 uur

In het spreken over en omgaan met (seksuele) diversiteit op school is het perspectief van de leerling als ervaringsdeskundige erg belangrijk. Veel scholen hebben hier al goede ervaringen mee, al is het schoolklimaat lang niet altijd open en veilig genoeg om het echte gesprek hierover op gang te brengen. In deze deelsessie delen we onze ervaringen en uitdagingen en gaan we met elkaar in gesprek aan de hand van een indringend videoportret van een ervaringskundige leerling. Dit portret is onderdeel van een serie die je mogelijk ook op je school kan inzetten. Ook daarover hoor je meer.

Casper van Dorp is partner en producent bij Nachtzon Media.

Pim Kalkman is adviseur identiteit bij Verus.

Hoe gaan orthodox christelijke scholen om met levensbeschouwelijke en seksuele diversiteit? Wat zijn daarbij hun drijfveren en welke parels en puzzels levert dit op? Met voorbeelden uit de PO en VO praktijk gaan we op zoek naar kansen om vanuit de identiteit om te gaan met levensbeschouwelijke en seksuele diversiteit. Deze workshop is ook interessant voor mensen die verlangen naar de open dialoog met ouders of collega’s met behoudende standpunten.

Deelnemers krijgen m.b.v. casuïstiek zicht op de dilemma's van het omgaan met diversiteit in orthodox christelijke scholen en handvatten om de dialoog hierover te voeren.

Jacolien Boer is onderwijsadviseur Driestar Educatief.

Als docent of schoolleider kun je ongemak ervaren in de omgang met leerlingen of hun ouders die een andere etnische of religieuze achtergrond hebben dan jijzelf. Je kunt daardoor onzeker worden, wat ten koste gaat van je eigen kracht. In deze workshop leren we te herkennen waar dit ongemak door ontstaat en hoe we het kunnen omzetten, met als doel jou opnieuw in je kracht te zetten zodat jij gemakkelijker verbinding met jouw leerlingen durft te maken.

In een kleine groep oefenen we hoe we dit kunnen doen, zodat je hiermee de volgende dag al zelfverzekerder aan de slag kunt gaan.

Yvonne Moonen is islamoloog en adviseur op het gebied van diversiteit, inclusie en kansengelijkheid.

Omgaan met verschillen tussen levensbeschouwing met jonge kinderen.

In deze sessie gaat het over geestelijke stromingen in de onderbouw: hoe kunnen leerkrachten in de onderbouw van de basisschool de diversiteit aan levensovertuigingen inzichtelijk maken voor de jonge kinderen? Natuurlijk zijn ze niet te klein of te jong om hierover met elkaar in gesprek te gaan, sterker nog, zij hebben vaak hele interessante gedachten hierover. Wat kun je als leerkracht doen om de verschillen en overeenkomsten tussen die levensovertuigingen aan de orde te stellen met jonge kinderen? Hoe pak je het aan om met zulke kleine kinderen een mooi levensbeschouwelijk gesprek hierbij te voeren? Graag reik ik hiertoe wat tools aan en hoop ik je te inspireren met informatie over verschillende levensovertuigingen en tips over materialen, filosoferen met jonge kinderen en mooie boeken.

Ineke Struik is naast leerkracht religiewetenschapper en onderzoeker burgerschap. Daarnaast ook onderwijsbegeleider burgerschap, identiteit en levensbeschouwing.

Inclusief onderwijs, adaptief onderwijs, iedereen doet mee – beleidsmakers loopt de mond ervan over, schoolleiders ontkomen er niet aan en leerkrachten staan/gaan ervoor. Na een korte inleiding over de ontwikkeling van een vorm van inclusief godsdienstonderwijs, richten we onze blik op de eigen dagelijkse klassenpraktijken van inclusief (godsdienst)onderwijs.

We bekijken elkaars praktijken in het licht van verhalen uit levensbeschouwelijke tradities – wat horen we daarin over exclusief/inclusief/gastvrijheid? Tot welke inzichten komen we? Hoe delen we de gelaagdheid van een praktijk van inclusief (godsdienst)onderwijs met schoolbestuurders, schoolleiders en leerkrachten, met het oog op de (verdere) ontwikkeling van een confessionele schoolidentiteit?

Ina ter Avest is emeritus lector Levensbeschouwing www.zingesprek.nl

Lonne Wennekendonk is vormgever https://studiolonnewennekendonk.nl/

Welke betekenis heeft diversiteit in de Bijbel? En hoe breng je dat op school ter sprake? Daar gaan we in deze werksessie naar op zoek aan de hand van het verhaal van Ruth. Zij is een vrouw uit Moab, een land dat een slechte naam had in Israël. Ze gaat mee naar een stad waar ze niemand kent, met een cultuur die haar vreemd is. In Betlehem blijkt juist zij, de ‘vreemdelinge’, belangrijk te zijn voor de toekomst van Israël.
Naast het verhaal van Ruth bekijken we ook andere Bijbelverhalen, zoals de ontmoeting van Jezus met de Samaritaanse vrouw (Johannes 4) en de apostelen die bouwen aan een pluriforme kerk (Handelingen 11).

Erik Idema is theoloog en werkt bij Kwintessens als uitgever van o.a. Trefwoord, Kind op Maandag en Hemel en Aarde.

Veel scholen zoeken naar manieren om goed om te gaan met de spanning tussen de diversiteit in de leerlingpopulatie en de eigen christelijke of katholieke identiteit. Een logisch aanvoelende oplossing is om de eigen identiteit minder (expliciet) naar voren te brengen. Maar is dat wat je wilt? Vanuit de voorbeelden die we in het land zien komt naar voren dat we een denkstap moeten maken om identiteit en inclusie aan elkaar te verbinden, en dat we dat met een divers team ook tot een gezamenlijke missie moeten zien te maken. Dat vraagt lef, goede gesprekken en concrete handreikingen. In deze sessie maken we een begin daarmee.

Marcel Elsenaar is adviseur identiteit bij Verus.

In deze workshop willen we verder stilstaan bij de vragen die nu leven als het gaat om levensbeschouwelijke diversiteit in het onderwijs. Wat speelt er onder leerlingen? Wat leeft er in teams? Waar lopen schoolleiders en bestuurders tegenaan?

We verkennen samen welke behoeftes deze vragen met zich meebrengen. Waar zouden we meer over willen weten? Hoe komen we aan die kennis? Wat is nodig en wenselijk?

We verkennen wat de Verus kenniswerkplaats The Home We Build Together hierbij zou kunnen betekenen. De kenniswerkplaats beoogt een pleisterplaats te zijn waar scholen, Verus adviseurs en onderzoekers samen zoeken en luisteren naar dat wat zich aandient in de dagelijkse praktijken van levensbeschouwelijke diversiteit op scholen. Vanuit het besef dat alle invalshoeken van belang zijn om samen tot antwoorden op de grote vraagstukken van deze tijd te kunnen komen. Van harte welkom om mee te denken en mee te doen!

Gerdien Bertram-Troost is hoogleraar Onderwijs in levensbeschouwelijk en pedagogisch perspectief aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Zij werkt bij de faculteit Religie en Theologie en geeft van daaruit ook les aan studenten Pedagogische Wetenschappen.

Ronde 2 – 13.30 – 15.00 uur

Het gesprek tussen school en ouders over de identiteit van de school

Veel christelijke scholen bezinnen zich op hun levensbeschouwelijke identiteit. Gesprekken met ouders hierover kunnen daarbij waardevolle inzichten opleveren. Graag ontwikkel je samen met de ouders een gemeenschappelijk verhaal van de school. Maar er is óók steeds meer kritiek van sommige ouders die menen dat het christelijk karakter van de school verbleekt. Hoe hiermee om te gaan?

In de sessie gaan we in op een aantal kernvragen, zoals:

• Moet de school in het verlengde liggen van thuis of juist ook een ander verhaal aanreiken?
• Wat vraagt de samenleving van de school en hoe verhoudt zich dat tot het levensbeschouwelijk perspectief van ouders?
• Hoe voeren we het juiste gesprek met ouders?

Na afloop heb je een aantal handvatten om in je eigen school/team dit gesprek te organiseren en vorm te geven.

Monica Neomagus is adviseur school en ouders bij Verus.

Aafke Reinders is adviseur onderwijs en identiteit bij Verus. Daarnaast geeft ze leiding aan het identiteitscentrum VONKT, gericht op identiteitsvraagstukken en zinvol lesmateriaal voor leerkrachten.

De wereldwijde moslimgemeenschap is veelkleurig en kent een rijke traditie van omgaan met diversiteit. Welke verhalen, personen en teksten uit de islamitische traditie kunnen als inspiratie dienen om positief naar diversiteit tussen mensen te kijken? Welke bronnen zien diversiteit als waardevol en discriminatie als iets wat bestreden moet worden? Worden er in de islamitische traditie ook grenzen gesteld aan diversiteit en waar kan het schuren? In deze interactieve workshop komen deze vragen aan bod met ook een aantal spannende dilemma’s voor onderwijs en samenleving.

Kamel Essabane is PhD kandidaat (promovendus) aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij doet onderzoek naar de bijdragen van islamitisch godsdienstonderwijs aan burgerschapsvorming op basisscholen in Nederland. Voorheen was hij lerarenopleider aan de Thomas More Hogeschool in Mechelen en Turnhout en identiteitsbegeleider bij Arkade.

LERVO (expertisecentrum Levensbeschouwing en Religie in VO) heeft de afgelopen jaren gewerkt aan een curriculum om alle leerlingen in het voortgezet onderwijs goede levensbeschouwelijke educatie aan te bieden. Met dit curriculum kunnen scholen hun huidige programma opnieuw doordenken, verdiepen, verbreden of vernieuwen.

We willen graag alle scholen stimuleren om zorgvuldig werk te maken van levensbeschouwelijk onderwijs. Daarom dagen we leerlingen uit om vanuit verschillende perspectieven onderzoek te doen naar en zich te verhouden tot tradities en levensbeschouwelijke thema’s. Elke leerling gunnen we goed levensbeschouwelijk onderwijs.

In de sessie kijken we hoe de perspectiefgerichte benadering werkt en gaan we er ook zelf mee werken.

Jan Bollemaat is docent godsdienst | mens en religie en procesmanager identiteit op het Greijdanus in Zwolle

Vieringen organiseren is een uitdaging in een (super)diverse school. Daar zijn veel scholen zoekende mee. Tijdens deze sessie willen we met elkaar in gesprek over de mogelijkheden die er zijn om vieringen vorm te geven. We hopen te bereiken dat vanuit het uitwisselen van voorbeelden en ervaringen van deelnemers een aantal principes naar voren komt waarmee een school verder komt. Ieder op zijn eigen plek.

Ron Kemper geeft een voorbeeld van een Paasviering op zijn school. Daarna willen we met elkaar voorbeelden en ervaringen uitwisselen en elkaar inspireren bij het nadenken over goede en verantwoorde vieringen op een school met een superdiverse populatie aan leerlingen en medewerkers.

Ron Kemper is docent levensbeschouwing op Scholengemeenschap Spieringshoek in Schiedam

In het lectoraat ‘Opvoeden en (op)leiden naar duurzaam en democratisch samenleven’ zien we ons geconfronteerd met een wereld waarin verscheidene crises de aandacht opeisen. In gesprekken met kinderen en jongeren ervaren we onzekerheid over de wereld. Het onderwijs vinden we een belangrijke plek om deze onzekerheid te adresseren. Om kinderen en jongeren kansen en mogelijkheden te bieden richten we ons op een ‘Pedagogiek van Hoop’. Pedagogiek van Hoop doet een appel op ons creatief denkvermogen, onze openheid om elkaar daadwerkelijk te kunnen zien en op een daadkrachtig handelen. Deze aspecten krijgen in de bijeenkomst vorm en resulteren in bouwstenen voor een manifest met de titel: Een hoopvolle toekomst. Hoe dan? om te gebruiken in de eigen organisatie.

José Middendorp is sinds april 2022 Lector Opvoeden en (op)leiden naar duurzaam en democratisch samenleven aan NHL Stenden.

Hoe je met 'knowledge' en 'kindness' een gemeenschap bouwt.

Op de Heldring school voor SBO komen leerlingen binnen die weten hoe het is als het leven tegenzit. Ze maken deel uit van allerlei verhalen en maatschappelijke vraagstukken. Op de Heldringschool wordt gewerkt vanuit de visie dat ieder kind kan en zal leren. Daarvoor wordt gebouwd aan een kennisrijk curriculum opgebouwd in acht grote thema's. In deze thema's worden taal, kennis van de wereld en burgerschap aan elkaar verbonden. Deze gezamenlijke kennis vormt het fundament van de gemeenschap die wij als school willen zijn. Met het groeien van deze kennis, groeit ook het begrip over wie ik ben, wie jij bent en wie wij zijn.

In het kader van het verdiepen van het thema 'Vriend of Vijand' waarin het koloniaal verleden van Nederland wordt behandeld, was het nodig om eerst als team meer kennis op te doen en elkaar als team opnieuw te ontmoeten. Te begrijpen wie ik ben, wie jij bent, wie wij zijn. Door de onderwijskundige dialoog die we voeren, doen we niet alleen kennis op, maar blijft onze identiteit zich ook vormen, ontwikkelen wij ons als gemeenschap en weven wij onze rode draad. Als een rivier. Aan de hand van dit en andere voorbeelden gaan we met elkaar in gesprek over de manier waarop je werelden en perspectieven als team verkent, verdiept, onderzoekt en opent voor leerlingen en hun ouders.

Mariette Vink is directeur SBO Heldringschool Rotterdam en Marcel Elsenaar is adviseur identiteit bij Verus.

Hoe kunnen we een onderwijsomgeving scheppen waarin elke leerling, ongeacht seksuele oriëntatie, zich veilig en gewaardeerd voelt? Deze vraag staat centraal in onze werksessie.

Raymond zal zijn persoonlijke ervaringen en inzichten delen over het omgaan met seksuele diversiteit in het katholiek onderwijs. Hij belicht hoe zijn eigen levensverhaal bijdraagt aan het creëren van een accepterende omgeving voor leerlingen die worstelen met hun seksuele identiteit en geloofsovertuiging. We verkennen samen hoe we vanuit onze persoonlijke identiteit en schoolidentiteit bruggen kunnen bouwen naar inclusie.

Raymond Hintjes is docent levensbeschouwing aan het Blariacumcollege in Blerick en voorzitter van de katholieke lerarenvereniging Sint Bonaventura.