Inspirerende studiereis naar Israël en de Palestijnse gebieden: over leiderschap, levensbeschouwing en burgerschap

Kinderen en jongeren laten kennismaken met de maatschappij, hen laten oefenen met actieve participatie en hen laten nadenken over hun bijdrage aan de samenleving van de toekomst, daar is onderwijs voor bedoeld. Vaak duiden we dit aan met de term burgerschapsonderwijs. Verus deelt met haar leden daarbij het concept van levensbeschouwelijk burgerschapsonderwijs waarbij de burgerschapsopdracht wordt verrijkt met de aandacht voor de vorming van een persoonlijke identiteit door leerlingen, mede door de reflectie op existentiële vragen en levensbeschouwelijke bronnen. Welke accenten je daarin legt, heeft alles te maken met de context van je school. Daarom is het ook zaak om je als schoolgemeenschap gezamenlijk af te vragen: wat vraagt deze wijk, dit dorp, deze buurt van ons burgerschapsonderwijs?

In deze studiereis zoeken we een context op waarin het duidelijk wordt welke verschillende rollen het onderwijs kan invullen, gelet op de vele maatschappelijke, religieuze en politieke spanningen die in Israël en de Palestijnse gebieden spelen. En wat dit vraagt van een bestuurder, schoolleider en leraar. Een van de doelstellingen van deze reis is dan ook het bieden van mogelijkheden tot reflecties op het eigen handelen, gelet op de vele maatschappelijke vraagstukken en het vreedzaam samenleven met elkaar in ons eigen land. Hoe kun je een inclusieve identiteit uitdrukken in een multireligieuze context? Wat gebeurt er als verschillende levensbeschouwelijke tradities op één plek samenkomen? Hoe ga je om met veelkleurigheid in de samenleving, in de klas? Wat vraagt dat van jou als persoon, als professional?

Het programma begint met twee voorbereidingsdagen, in juni en in september, met colleges en een werksessie. De colleges geven een inleiding op de thema's van de studiereis en de vragen en dilemma's die daarmee samenhangen. In de werksessie stellen de deelnemers onder andere hun eigen leerdoel vast.. Naast deze voorbereidingsdagen vindt een persoonlijke voorbereiding plaats door het bestuderen van algemene literatuur.

De kern van het programma bestaat uit een achtdaagse studiereis naar Israël en de Palestijnse gebieden. De benoemde thema's zullen dan gaan leven in gesprekken en plekken, verbindingen tussen vroeger en nu en tussen verschillende religieuze tradities worden ervaarbaar. De reis is opgebouwd rond het bezoeken van heilige en historische plaatsen en het bezoeken van onderwijsinstellingen.

Na de reis volgt nog een terugkomdag, waarin reflectie op het eigen leerdoel en integratie van de eigen ervaringen een plaats krijgen.

Vrijdag 16 juni 2023: voorbereidingsdag I

• College van prof. dr. Manuela Kalsky over de interreligieuze dialoog, waarin begrippen als exclusivisme, inclusivisme en pluralisme uitgelegd worden. Een van de publicaties die ter voorbereiding wordt gelezen is het boek Leven in Babelse tijden van prof. dr. Marianne Moyaert. Hierin maakt zij de lezer wegwijs in de actuele theologie van de godsdiensten en in de verschillende posities die er in de christelijke reflectie over de interreligieuze dialoog worden ingenomen. Kortom: in dit college reikt Manuela Kalsky je woorden en begrippen aan die kunnen helpen in het reflectieproces tijdens de reis.
• College en gesprek met dr. Erik Renkema over levensbeschouwelijk burgerschap. Erik Renkema is onderwijstheoloog, gepromoveerd op de identiteit van de samenwerkingsschool en werkte o.a. als lerarenopleider aan hogeschool Windesheim in Zwolle. Op dit moment is hij identiteitsadviseur bij Verus. Mede aan de hand van praktijkvoorbeelden laat Renkema zien hoe de benadering van levensbeschouwelijk burgerschapsonderwijs je kan helpen om burgerschapsvorming zo te ontwikkelen dat je daarmee de identiteit van je school(organisatie) zichtbaar maakt en actief en bewust bijdraagt aan de identiteitsvorming van alle leerlingen.
• Kennismaking met medereizigers, formuleren leerdoel en uitleg van het programma.

Vrijdag 15 september 2023: voorbereidingsdag II

• College van prof. dr. Sophie van Bijsterveld over de rol van religie in het publieke domein. Sophie van Bijsterveld is hoogleraar aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en is expert op het vakgebied religie, recht en samenleving. In het boek ‘Overheid en godsdienst’ werkt zij uit hoe de verhouding tussen religie/levensbeschouwing en overheid eruit kan zien. Met dit college krijg je dieper inzicht in welke rol religie speelt in het publieke domein: een goede voorbereiding voor de studiereis naar Israël en de Palestijnse gebieden.
• Gesprek met Awraham Soetendorp. Rabbijn Soetendorp is mede-initiatiefnemer van deze studiereis. In een interactief gesprek deelt hij zijn reiservaringen en zijn levenslessen.

25 oktober - 2 november 2023: gezamenlijk reisprogramma

Vrijdag 19 januari 2024: terugkomdag

Dag 1 - woensdag 25/10

We vliegen vanaf Schiphol naar Tel Aviv. Transfer naar / overnachting in Jeruzalem.

Dag 2 – donderdag 26/10

Bezoek Tempelplein met de Rotskoepel en de Al Aqsa Moskee. Vervolgens gaan we naar de Klaagmuur om de Bar Mitswa-viering mee te maken: Jongens van 13 jaar worden ‘Zoon der Wet’. Een bijzondere ervaring om mee te maken. Na een brunch/lunch maken we een wandeling door de Joodse wijk en over de Cardo. ’s Middags gaan we naar West-Jeruzalem en bekijken de grote Menorah voor het gebouw van de Knesset. Daarvoor bezoeken we Yad Vashem, het Holocaust-museum. In het hotel komen we na het diner als groep bij elkaar voor een eerste ontmoeting. Overnachting in Jeruzalem.

Dag 3 – vrijdag 27/10

We starten deze dag op de Olijfberg met een prachtig uitzicht over de Jeruzalem. We wandelen de berg af langs de tuin van Gethsemané en de Kerk van Alle Naties. We wandelen verder over de Via Dolorosa en bezoeken de Heilig Graf-kerk, die één van de belangrijkste pelgrimageplekken van de christelijke kerk is, en vervolgens bezoeken we de Graftuin. In de loop van de middag vertrekken we naar Tiberias om daar voor aanvang van de sabbat aan te komen. Overnachting in Tiberias.

Dag 4 – zaterdag 28/10

We maken ’s ochtends een boottocht over het Meer van Galilea en houden een viering op deze boot. We gaan vervolgens naar de Berg van de Zaligsprekingen, waar Jezus zijn beroemde Bergrede uitsprak. We wandelen naar de Kerk van de Broden en de Vissen bij Tabgha en bezoeken Kapernaüm. Overnachting in Tiberias.

Dag 5 – zondag 29/10

In de ochtend bezoeken we een school in/vlakbij Tiberias. Daarna rijden we weer naar het zuiden naar de oudste stad op aarde: Jericho. Voordat we daar aankomen bezoeken we de grotten van Qumran, waar de Dode Zee-rollen zijn gevonden en werpen een blik op de Dode Zee, waar zelfs nog even in gedobberd kan worden. Overnachting in Jericho.

Dag 6 – maandag 30/10

We zijn te gast bij het Arabic Educational Institute (AEI).

We gaan naar de Geboortekerk en wandelen rond in de stad. We bezoeken scholen in Bethlehem en lunchen met moslim- en christelijke schoolhoofden en docenten. We bezoeken het AEI. Spreken met schoolleiders over ‘Responsibility of leadership in the Palestinian education. Passion, dilemma’s, difficult moments.’ Overnachting bij Palestijnse gezinnen. Een bijzondere ervaring.

Dag 7 – dinsdag 31/10

Bezoek aan het Soemoed huis (Verhalenhuis) en spreken daar Palestijnse vrouwen met een christelijke en een moslim-achtergrond. Het Verhalenhuis beoogt vrouwen die door de afscheidingsmuur en andere beperkingen in hun bewegingsvrijheid zijn getroffen een hart onder de riem te steken. We zingen samen met het Soemoed-koor. We lunchen vlakbij het Soemoed-huis. We wandelen langs de muur in Noord-Bethlehem en door het Palestijnse vluchtelingenkamp Aida. We verkennen de omgeving van het Sumud Story House nabij de muur. We kunnen souvenirs kopen in de winkel van Claire, één van de vrouwen uit het koor. In de loop van de middag verlaten we Bethlehem en gaan terug naar Jeruzalem, waar we de rest van de middag vrij kunnen besteden. ‘s Avond komen we bij elkaar om onze indringende ervaringen in Bethlehem te bespreken. Overnachting in Jeruzalem.

Dag 8 – woensdag 01/11

Programma in Jeruzalem met Educational Leaders. Vrije tijd. In de middag naar Tel Aviv, waar we naar een school zullen gaan, waarschijnlijk de Bialik Rogozin-school. Overnachting in Jeruzalem.

Dag 9 – donderdag 02/11

‘s Ochtends blikken we eerst met elkaar terug op de reis en daarna transfer naar het vliegveld voor de terugreis naar Amsterdam.

Reisleiding

De reisleiding is in handen van Peter Sels en Dico Baars. Peter Sels heeft een achtergrond in het onderwijs en geeft leiding aan het juridische team en het team Organisatieadvies binnen Verus. Dico Baars is gespecialiseerd in het vakgebied religie, recht en samenleving. Hij werkt als adviseur public affairs bij Verus en coördineert alle projecten die met vrijheid van onderwijs te maken hebben.

Kosten

Het bovenstaande programma heeft als reissom een bedrag rond € 2.250, afhankelijk van de koers van de dollar. Dit bedrag is een all-in prijs. De kosten voor de vliegreis, het verblijf in 3- of 4-sterrenaccommodatie met ontbijt en diner, lunches, excursie- en entreegelden, een eigen gids, busvervoer, fooien e.d. zijn erin begrepen. Exclusief verzekeringen, zie hieronder.

De bovengenoemde prijs is gebaseerd op verblijf in een tweepersoonskamer. Indien u een 1-persoonskamer wenst komt er ongeveer € 400 bij. Dit kan op het aanmeldingsformulier worden aangegeven. Er zijn echter in elk hotel slechts een paar 1-persoonskamers beschikbaar.

Verzekeringen

Er is gelegenheid een reis- en annuleringsverzekering bij DrieTour Reizen af te sluiten. Als dit bij de boeking gebeurt, worden er geen poliskosten in rekening gebracht. Bedragen: Reisverzekering is circa € 15. Een annuleringsverzekering bedraagt 6% van de reissom.

Tot slot

We hopen met het bovenstaande voldoende informatie te hebben gegeven om tot een definitieve keuze te komen om aan deze reis deel te nemen. Er is geprobeerd om de voorwaarden voor een inspirerende reis te scheppen. Wat niet beschreven kan worden, is wat de reis met je doet, de ontmoetingen, de stilte, de ervaringen, de indrukken. Door je daarvoor open te stellen en eraan bij te dragen, zal je de waarde van deze reis voor jezelf en voor anderen aanmerkelijk vergroten. Uit de ervaringen van de vorige reizen weten we dat de reis veel impact heeft. Het is een reis om nooit meer te vergeten. Zeer de moeite waard.