Voorzitter Berend Kamphuis legt in zijn speech, die hij woensdag bij het Christelijk Sociaal Congres hield, uit waarom dit thema hem én onze hele organisatie zo aan het hart gaat. Hieronder is een samenvatting van zijn bijdrage te lezen.
'Het meritocratisch ideaal is een gevaarlijk ideaal. Het denken in onvoorwaardelijkheid en lotsverbondenheid is ook bij leiders uit de traditie van het samen grotendeels door de vingers geglipt. Hoe zien we dat het meritocratisch ideaal het onderwijs geïnfecteerd heeft en hoe kan het anders?
Een samenleving die economische vooruitgang als belangrijk doel ziet, beschouwt mensen als menselijk kapitaal. Leerlingen zijn ondernemer en onderneming die in zichzelf moeten investeren, waarna opbrengsten volgen. De opbrengst wordt uitgedrukt in een cijfer, een advies en dat is het niveau. Om daar te komen moet worden gemonitord, gecontroleerd en gerepareerd. Bijvoorbeeld door kinderen een rijke schooldag te ‘gunnen’, zonder dat hun ouders zelf aan het woord zijn geweest. Deze kinderen lopen bij hun vorming een groter risico dan kinderen van slimme en vermogende ouders. Want het doet iets met mensen. Wanneer ze als minder, laag of risico gezien worden, gaan zich er ook naar gedragen. Je ziet het bij de Cito-uitslagen. Kinderen met een grote glimlach en kinderen die zich schamen.
Maar daarom moeten we toch streven naar kansengelijkheid, hoor ik u denken. Daar kan inderdaad niemand tegen zijn, maar het is niets meer dan een ontsnappingsmogelijkheid. En is het mogelijk om allemaal gelijke kansen te krijgen met voorspelbare opbrengsten. Is het wel mogelijk om alles onder controle te krijgen en moeten we dat willen? Zijn we dan werkelijk vrij, of juist niet?
Door de nadruk op eigen verdiensten in de samenleving is het begrip onvoorwaardelijkheid in ons denken en handelen bijna verdwenen. Leerlingen hoeven niet eerst achterstanden vanwege komaf af te leggen. Leerlingen hoeven niet eerst de perfecte burger te zijn met een hoog cijfer voor burgerschap voordat ze zich actief inzetten in de samenleving. Leerlingen horen er bij voorbaat bij en mogen ontdekken wat hun taak in het leven is. We horen namelijk al bij elkaar. Bisschop Muskens zei het zo: het gaat goed met de rijken als het met de armen goed gaat.
Niet alleen voor maatschappelijke problemen
We moeten stoppen met de school als duizend-dingen-doekje voor maatschappelijke problemen, politieke of overheidsagenda’s of alleen economische voorspoed. Niet meer kijken welk onderwijs de samenleving nodig heeft, maar welke samenleving het onderwijs nodig heeft. Op werkbezoeken zie ik op scholen mooie voorbeelden. Ik was in Zuid-Holland op een school waar leerlingen in het midden geconcentreerd zaten te werken. Op elkaar gericht, met de problemen in de samenleving, de politiek en hun ouders op afstand. Zij kunnen werken in rust, en in het vertrouwen dat er iets moois ontstaat en zij leren ontdekken welke taak er op hen wacht in het leven. Als actief lid van een vereniging, als klimaatactivist, als mantelzorger, als ict’er, leraar of ceo.
Het is niet nodig dat mensen minderwaardigheidsgevoelens hebben, of juist stress krijgen omdat zij een ladder aan het beklimmen zijn die geen einde kent. We horen bij elkaar, er ligt een mooie taak voor een ieder van ons en je hoort er bij voorbaat al bij. Ongeacht je scores bij toetsen en het niveau dat daarbij hoort.'
