Anders Schinkel is theoretisch pedagoog en universitair hoofddocent aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Gerdien Bertram-Troost, bekleder van de Verus-VU-Onderzoekplaats, is één van de co-leaders van The Wonderful Education Project.
Voorbij nieuwsgierigheid
Als je het leraren vraagt, weet Schinkel, behoort verwondering tot de kern van waar je in de klas mee bezig bent. “Leraren proberen verwondering aan te boren en te stimuleren. En tegelijkertijd lijkt er weinig plek voor te zijn op school.” Verwondering is iets anders dan nieuwsgierigheid, legt de onderzoeker uit, een begrip waar al tientallen jaren lang psychologisch en onderwijskundig onderzoek naar is. “Bedenk maar eens hoe je je voelt als je nieuwsgierig bent en als je je verwondert. Dat zijn heel andere toestanden. Het is zonde om verwondering te veronachtzamen en alleen op nieuwsgierigheid te focussen.”
Verwondering bij kinderen wekt interesse. “Je wordt met iets geconfronteerd dat je volledige aandacht krijgt. Iets dat je nog niet kunt plaatsen maar zich voordoet als belangrijk. Dat hoort bij de definitie van verwondering. Het roept vaak ook ontzag of respect op.”
Nou, en dan verwonder je je. Dat klinkt nogal passief eigenlijk. “Ik zou het receptief willen noemen”, zegt Schinkel. “Verwondering is een ontvangende houding. Je stelt je open voor wat zich aandient en er gebeurt vanbinnen van alles. En de verbeeldingskracht wordt enorm aan het werk gezet. Je probeert te bevatten wat je niet kunt bevatten.”
Niet te bevatten
In hoeverre wordt die verwondering direct de kop ingedrukt door de duiding van een leraar? Kennis fnuikt niet per se de verwondering, zegt Schinkel. “Ook als je weet dat een regenboog niet meer is dan de breking van het licht in druppels, blijft er iets van verwondering. Er zit een element in dat je niet kunt bevatten. Hoe kan de wereld zo in elkaar zitten dat het dit schouwspel oplevert?”
The Wonderful Education Project onderzoekt allereerst waarover en hoeveel kinderen in de leeftijd van 10-12 jaar zich verwonderen en met wat voor verdere emoties dat gepaard gaat. Daarnaast brengen de onderzoekers in kaart wat er op lagere scholen gedaan wordt om verwondering te stimuleren. En daarvoor zoeken Schinkel en zijn collega’s scholen die verder in gesprek willen.
Verwondering in de klas
Veel scholen geven al dan niet bewust ruimte aan verwondering. Een ‘heel ouderwets’ voorbeeld: de natuur ingaan en kinderen laten zien wat ze tegenkomen. Maar ook in een ordinaire klassikale les is er verwondering. “Laat kinderen een glas water drinken en vertel dat de moleculen die ze nu binnenkrijgen, dezelfde zijn als die dinosauriërs ooit dronken. Of illustreer met een paperclip dat een magneetje harder trekt dan de zwaartekracht van de aarde.”
Ja, een kind kan op een hoog niveau cognitief functioneren en mooie cijfers halen zonder dat er van veel verwondering sprake is, weet Schinkel. “Maar als kind, en ook als volwassene, mis je dan iets wat het leven veel rijker maakt. Bovendien heeft het te maken met jouw begrip van onderwijs: als je wilt dat onderwijs echt iets dóet met kinderen, dat ze anders in het leven komen te staan door wat je hen aanreikt, wordt dat moeilijk zonder verwondering.”
Meedoen?
Lees hier alles overThe Wonderful Education Project .
Bent u schoolleider of geeft u lessen in de bovenbouw van het basisonderwijs? U kunt dan ook deelnemen aan het onderzoek door een online vragenlijst in te vullen
(Als dank voor uw deelname ontvangt u in juli 2020 een rapport met de resultaten van dit onderzoek. Daarin o.a. welke strategieën volgens leerkrachten het beste ingezet kunnen worden om leerlingen zich te laten verwonderen en welke werkomstandigheden het meest bevorderlijk zijn voor het stimuleren van verwondering. Bovenbouwleerkrachten ontvangen daarnaast ook een digitale cadeaubon t.w.v. 10,-.)
Op 10 juni vindt op Ecologische Basisschool De Verwondering in Almere een conferentie voor leerkrachten en schoolleiders plaats waarop de uitkomsten van het onderzoek met belangstellenden van deelnemende (en andere) scholen worden gedeeld.
