‘Nu vertragen, is winst op de lange termijn’

Directeur-bestuurder Astrid Ottenheym van Passend Primair Onderwijs Noord-Kennemerland doet een driejarig NRO PhD-onderzoek ‘Perspectiefwisseling van leerkrachten in het omgaan met ‘moeilijk’ gedrag’, waaraan ook de training ‘Wegwijs in gedrag van kinderen’ is verbonden. Haar visie? ‘Leerkrachten zitten continu in de actiestand. Maar dat hou je niet vol. Leraren, ouders en kinderen moeten gezamenlijk een pedagogische alliantie vormen, waarbij luisteren én begrijpen een belangrijke rol speelt.’’

Onderwijs heeft altijd iets normerends, zegt Ottenheym. "We willen allemaal dat een kind goed leert en een leerkracht probeert het goede te doen. Maar onbewust hebben we een norm in ons hoofd, waarvan we denken: dit is goed. Het gedrag van een ander interpreteren we met onze eigen norm. Maar wat je daardoor ziet, is dat je je nog weleens kunt vergissen." Als voorbeeld noemt zij India. Een meisje dat rolstoelafhankelijk is, niet kan lopen, schrijven of praten. Haar enige manier van communicatie is via haar ogen met een spraakcomputer.

"In principe is zij vrijgesteld van onderwijs, omdat in werd geschat dat haar geestelijke vermogen verminderd aanwezig was. Toen haar moeder vroeg: kan ze niet veel meer? En wat is dan leren voor haar? hebben we samen met Heliomare onderzocht wat wél mogelijk was. Door te luisteren en India te willen begrijpen, kwamen we erachter dat ze wel degelijk een hele rijke binnenwereld had. Met veel gedachten waarbij ze nadenkt over hoe de wereld in elkaar zit. Ook bleek dat ze lerares geschiedenis wil worden. Wat wij denken te zien aan gedrag, met de verklaringen die wij geven, is soms niet kloppend. Wij moeten dieper kijken en zoeken naar hoe het echt zit. Dat is belangrijk voor deze kinderen en in de besluiten die leerkrachten nemen."

Voor haar onderzoek doet Ottenheym onderzoek naar perspectiefwisseling van leerkrachten in het omgaan met ‘moeilijk’ gedrag. Het onderzoek verschijnt na verwachting voor de zomer van 2023. In de tussentijd is de bestuurder ook betrokken bij de training ‘Wegwijs in gedrag van kinderen’. "We hebben een hoop te oefenen en te leren. Als gevolg van onze menselijke ontwikkeling, gaan we ook anders om met interacties. Maar als je op een andere manier leert kijken naar de situatie, zie je weer ruimte. Dat ontdekte ik bij leerkrachten, schoolleiders en IB’ers. We zitten niet zo vast als we denken", geeft Ottenheym aan.

Maar hoe kijken we dan anders? Volgens Ottenheym is dat het wereldbeeld van maakbaarheid loslaten. "Dit zorgt alleen maar voor frustratie bij leerlingen als dingen niet lukken, maar ook bij leerkrachten als je situaties niet kunt oplossen. Maar als je omdenkt: niet alles is maakbaar, maar ik kan wel een zodanige situatie creëren dat kinderen optimaal op hun eigen manier kunnen floreren. Dan ontstaat die ruimte."

En om een context te creëren waar kinderen optimaal kunnen leren, is geduldig luisteren én leren begrijpen een groot aspect. Ottenheym geeft aan dat er verschillende niveaus van luisteren zijn. Zo kun je zeggen: ik begrijp jou. Maar dit is ook enkel een frase. "Bij mij gaat het om het leren vertragen. Dat de leerkracht een stapje terug doet en bij zichzelf nagaat: wat voel ik nu? Wat denk ik nu? En zijn er meerdere hypothesen die ik hier kan proberen? Want als we maar in de dagelijkse stress en in de smalle blauwdruk doorgaan die we onbewust voor onszelf hebben gecreëerd, dan werkt dat averechts."

Dat houdt in dat we onszelf moeten aanleren grondiger te kijken en begrijpen. En niet zomaar op ons eigen oordeel denken dat iets kloppend is. "Dit is ontzettend belangrijk als het gaat om kinderen en besluiten die leerkrachten over hen nemen. Deze hebben namelijk impact voor het leven. Bij 8 op de 10 besluiten gaat het goed, maar bij het resterende deel moeten we dieper kijken. Want nu vertragen, is winst op de lange termijn. "

Wil jij ook meer weten over dit perspectief op passend onderwijs en de persoonlijke blik van de docent? En wil je in jouw schoolorganisatie anders en dieper leren kijken? Tijdens de digitale inspiratiesessie van het Verusnetwerk Onderwijs & Zorg gaat Astrid Ottenheym verder in op dit thema.

Hoe kun je een ander perspectief op passend onderwijs ontwikkelen, welke rol spelen onze normen, waar komen die vandaan en hoe kan er (weer) ruimte ontstaan om juist te handelen? Voor deze Inspiratiesessie zijn alle Verus-leden van harte welkom.

Het vindt plaats op donderdagmiddag 13 oktober van 14.30 tot 16.30 uur. Meld je direct aan voor de Digitale Inspiratiesessie in het kader van Onderwijs & Zorg.