‘Leidende principes gaan pas leven als meer mensen met elkaar een beeld vormen bij deze principes’

In de publicatie Leidende Principes van Goed Besturen. Reflecteren in dialoog over het eigen bestuurlijk handelen komen onderwijsbestuurders aan het woord, vind je tal van essays om reflectie en dialoog over leidende principes te voeren én kun je aan de slag met concrete gespreksvormen. Wij stelden vier vragen aan Karin van Oort, voorzitter van de Ontwikkelgroep en bestuurder van stichting Carmelcollege.

“Anderhalf jaar geleden hebben wij de koppen bij elkaar gestoken om na te denken wat ons nu verbindt in het bestuurlijk handelen als leden van Verus. In het verleden was de dialoog hierover heel vanzelfsprekend. In de huidige tijd rijst de vraag in de samenleving: is er nog behoefte aan bijzonder onderwijs? En wat doen bestuurders in het bijzonder onderwijs anders dan in het openbaar onderwijs?

Als bestuurder neem je veel belangrijke beslissingen. Welke afwegingen maak je dan vanuit je leidende principes en in hoeverre voer jij daarover de dialoog in jouw school? We wilden hier dieper onderzoek naar doen, zodat bestuurders straks ook in hun eigen organisatie het gesprek over hun leidende principes kunnen voeren én samen kunnen vaststellen. En dit alles zonder dat het een ranklijstje of afvinklijstje wordt.”

“Het blijft als onderwijsbestuurder kwetsbaar als je beslissingen neemt, omdat je verschillende belangen moet dienen. Daarnaast heb je je eigen leidende principes in gedachten, maar weet de rest van de organisatie dit ook? Als ze enkel bij jou in het hoofd zitten, dan blijf jij de eigenaar ervan. Terwijl je juist wil dat de hele organisatie er eigenaar van zou moeten zijn. Je wil tijdens moeilijke momenten of over dilemma’s het goede gesprek hierover kunnen voeren. Je blijft weg van goed of fout, maar legt uit waarom je tot bepaalde beslissingen komt. Leidende principes gaan pas leven als meer mensen met elkaar een beeld hebben bij deze principes. Hoe meer mensen in deze dialoog mee kunnen denken, hoe beter dit landt in de organisatie of gemeenschap.”

“Wij hebben met elkaar geconstateerd dat in het verleden onze gesprekken niet altijd een dialoog waren. Je moet de ander eerst begrijpen, om zelf begrepen te worden. Dat lukt niet in een overtuigspel. Daarom hebben we met elkaar afgesproken dat we aan de handrem trekken als we merken dat we in de overtuigsstand zitten. Het is fijn om met zijn allen die verantwoordelijkheid te delen, zonder dat het gaat over goed of fout. Zo’n principe biedt ook ruimte en vertrouwen.

Een ander praktisch voorbeeld van een leidend principe is dat niet elk mens hetzelfde is en dat je dit in al je keuzes in overweging neemt. Ik heb vroeger zelf ook voor de klas gestaan en je merkt dat het niet altijd wordt begrepen als een leerling een andere terugkoppeling over gedrag krijgt dan een klasgenoot. Het lijkt net alsof in deze samenleving ook een straf gelijk moet zijn. Als ergens bijvoorbeeld vier of vijf leerlingen bij betrokken zijn, vragen ouders om dezelfde straf. Terwijl bij ons juist het leidend principe is dat ieder een verschillend verhaal heeft en vanuit individuele redenen iets doet. Daarop reageren we. Ouders en leerlingen mogen erop vertrouwen dat wij kijken naar het kind en de omstandigheden. Dat is een essentieel onderdeel als tegenwicht aan deze bewijs-maatschappij.”

“We zijn in eerste instantie met elkaar gaan oefenen om de dialoog over onze leidende principes te voeren. Verus heeft hiervoor een aantal werkvormen aangedragen waarin wij met rust en zekerheid ons verhaal konden vertellen, waarbij een tweede persoon luistert en een derde de essentie van het verhaal eruit probeert te pakken. Je krijgt hierin veel ruimte: het is geen alledaags gesprek. Je merkte dat iedereen dan ook energie gaf. Tijdens dit oefenen dachten we dan ook: hoe delen we dit breder? Dat bleek een zoektocht: willen we een filmpje of een voorwerp dat iedereen op zijn of haar bureau heeft? Uiteindelijk kwamen we op dit boekje, omdat het een narratief is. Het boekje dient als denkraam: onze opzet is beschreven, een paar verhalen van onderwijsbestuurders, reflectie door wetenschappers en praktische werkvormen zodat je zelf aan de slag kunt.”

Headerfoto bij dit artikel: Ruben Schipper