Publicatie-
datum:

9 februari 2023

Publicatiedatum: 9 februari 2023
Onderwijs en samenleving Samen leven

“Een meisje dat in een rolstoel zit, en dolgraag naar een middelbare school in de buurt wil. Ze meldt zich aan op een school, maar de school zegt: ‘Dit moet je niet willen, dan ben je de enige in een rolstoel’. De school besluit om haar niet aan te nemen. Het meisje zet haar vraag uit bij vier scholen, pas de vijfde school heet haar welkom. Het is een moedig besluit van de school, maar ook een schrijnend voorbeeld van hoe weinig er naar deze jongeren wordt geluisterd”, vertelt Henk-Willem Laan. Of stel je voor dat je mee wil op kamp, maar de school zegt dat het vanwege je handicap niet kan. Je bent samen met je ouders bereid om het te regelen. Tot in zoverre dat je ouders zelfs aanbieden om mee te gaan. Toch houdt de school voet bij stuk en mag je niet mee. “Kijk je dan als school echt naar kinderen met een beperking en snap je hoe zij zich voelen? De sociale consequentie, het gevoel dat je niet welkom bent, is echt heel schrijnend en zorgt voor een levenslang effect. Terwijl je juist op school de positieve ervaringen wil kweken die kinderen de rest van hun leven bij zich dragen.”

Een ander perspectief beleven

Niet denken in problemen, maar juist in mogelijkheden. Met leerlingenparticipatie zet je daarmee al een belangrijke stap naar inclusiever onderwijs. Dit gebeurt nog te weinig, zo kaart ook Laan aan. “Inclusief onderwijs is een urgent thema, maar staat niet hoog op de agenda van het onderwijs. Tegelijkertijd zijn er wél mooie best practices, waar we van kunnen leren. Zo werken klassen vanuit het speciaal en regulier onderwijs in Nijmegen samen om een film te maken om zo het verhaal van deze jongeren te vertellen. Als je dat mét en voor hen doet, dan breng je dat in het hart. Je geeft hen er zelf een rol in.”

Ook de Samen Naar School-klassen zijn een goed voorbeeld van participatie onder jongeren met een beperking. Door deze klassen krijgen een groep kinderen die voorheen niet naar school gingen, een plekje in het regulier onderwijs. Hoe participatie hier een rol in speelt? “Door te kijken naar wat het kind nu echt van ons vraagt, in plaats van alleen maar zelf vanuit je eigen koker te beslissen. Jongeren willen zich welkom voelen, erbij horen en met leeftijdsgenootjes optrekken. Door ze een plek te geven in het reguliere onderwijs, biedt je naast hun eigen ontwikkelingen ook leerervaringen voor andere kinderen. Zo leren andere kinderen dat een beperking juist ook veel mogelijkheden aanreikt. En zij beleven een ander perspectief waarmee ze beter leren samenleven.”

Onbegrip

Esmée Kroon, coördinator Team Onderwijs bij JongPit, weet vanuit haar eigen ervaringen meegemaakt welke kansen er nog te behalen vallen in de weg naar inclusiever onderwijs. “Ik heb een zware tijd gehad op school. Er waren aanpassingen nodig, waaronder een goede stoel omdat ik niet lang kan zitten en een aangepast rooster. Dit was al moeilijk om dit voor elkaar te krijgen, maar het onbegrip in de klas maakte het niet beter. Mijn mentor zei op een gegeven moment: ‘Zou je niet stoppen met school? Je gaat later toch geen werk vinden’. Ook tijdens een klassengesprek waarin medeleerlingen verbolgen waren dat ik wel mijn diploma mocht halen, terwijl ik maar halve dagen naar school ging. Dat hakt er wel in.”

Vanuit haar eigen ervaringen zet zij zich dus in voor jongeren van 15 tot en met 30 jaar met een beperking of fysieke/psychische aandoening. “Ik heb zelf een coördinerende rol, maar ik hoor en zie veel dingen bij jongeren en mijn team. Er is in principe een stijgende lijn met inclusiever onderwijs: de coronapandemie heeft juist ook voor meer mogelijkheden gezorgd. Maar het onbegrip is wel een van de grootste zaken waar tegenaan lopen. Onbegrip vanuit docenten, studenten of klasgenoten. Je kunt faciliteiten aanpassen en toegankelijker maken, nadenken over hybride onderwijs en andere praktische zaken, maar onbegrip los je niet even praktisch op”, vertelt Kroon.

Kleine stappen zetten

Maar wat kunnen we dan nu wel doen om meer begrip te creëren? Volgens Kroon begint het al bij dat kinderen en jongeren niet continu hoeven te vragen om wat zij nodig hebben, maar dat er al wordt ontzorgd. “Als voorbeeld was er een meisje met dwerggroei dat naar school ging. Toen zij daar aankwam, was er al een jassenhaakje op haar lengte gemaakt. Veel scholen denken nog veel te groot, maar je hoeft niet gelijk heel de school plat te gooien om kinderen te helpen. Het begint al met kleine stappen.”

Ook is Kroon betrokken geweest bij een jongerencongres in de Meijerij, waarin alle middelbare scholen twee leerlingen stuurden om met jongeren van JongPIT aan de tafel te zitten. Eerst deelden de jongeren van JongPIT hun ervaringen over inclusief onderwijs, waarna zij samen met afvaardiging van andere leerlingen door middel van schrijven en tekenen hun inclusieve school te bouwen. “Deze opbrengsten zijn ook meegegaan naar de Meijerij, en gaf hen een goed beeld van wat ze zelf konden verbeteren. Dit is een goede manier van leerlingenparticipatie.”

Naar samen

Het zijn maar enkele voorbeelden waar het onderwijs van betekenis kan zijn voor alle kinderen. Maar er ligt een grotere opdracht voor onze samenleving, zo vindt ook Laan. “In principe hebben we een mooi land, met over het algemeen gelukkige kinderen en goede zorg. Je zou denken dat dit ook voor de sociale positie van gehandicapte kinderen geldt. Maar niets is minder waar. We doen dingen voor gehandicapte kinderen nog te vaak gescheiden van andere kinderen, waardoor ze niet met elkaar in contact komen. Onze belangrijkste boodschap blijft: wij willen naar samen!”

De Week van Inclusief Onderwijs

Tijdens de Week van Inclusief Onderwijs zijn er diverse online sessies (geweest) over inclusief onderwijs. Henk-Willem Laan en Esmée Kroon werkten beiden mee aan de bijeenkomst over leerlingenparticipatie bij inclusiever onderwijs. Ook stond het recht van onderwijs voor kinderen met een visuele of auditieve beperking op de agenda, ging het over actuele ontwikkelingen rondom inclusiever onderwijs, onderwijshuisvesting, lerarenopleidingen en professionalisering en het samenspel tussen gemeenten en scholen bij het realiseren van inclusiever onderwijs. Deze online bijeenkomsten kun je hier vinden.

Samen leven

Deze pagina is onderdeel van ons domein Samen leven. Verus wil bijdragen aan een vrije, inclusieve en pluriforme samenleving. Nu en in de toekomst. Dit doen we door invulling te geven aan de vrijheid van onderwijs met geïnspireerd goed onderwijs en met oog voor maatschappelijke problemen en kansen.

Verus

Gerelateerde berichten