Dit sijpelt ook door in het onderwijs. ‘’Zo creëer je alleen maar meer kansenongelijkheid en leg je de nadruk op scores in plaats van geluk’’, vindt directeur Martijn van Ackooij van de PCBS Julianaschool in Rhoon.
In een maatschappij zoals de Nederlandse, die functioneert volgens het meritocratisch gedachtegoed, bereiken mensen hun positie en status dankzij hun eigen inzet en verdienste. Maar wat als je ‘het niet maakt’? Ligt dat dan aan jou? Zelfverwijt en een negatief zelfbeeld liggen op de loer. Vertaald naar het onderwijs: het meritocratische model kan kinderen het gevoel geven dat ze falen zodra ze geen hoog resultaat bereiken op school.
Dat moet anders, zo vindt Van Ackooij. ‘’Op scholen worden niet alleen leerlingen met elkaar vergeleken, maar vergelijken we ook onszelf met elkaar. Want wat is een goede school? En een goed curriculum? Voor mij is dat een balans tussen rekenen, taal en tijd voor persoonlijke ontwikkeling, zelfontplooiing en onder meer wereldburgerschap. Maar deze balans is zoek in ons onderwijssysteem. Het draait om resultaten en als je daar niet aan voldoet, sta je buitenspel. Zowel als leerling en als school. Want hoge toetsresultaten gelden nu als kwalitatief goed onderwijs.’’
Daardoor blijft de druk om rekenen en taal als heel belangrijk te zien. Hoge resultaten vormen hierbij het ideale plaatje. In een wereld van gelijke kansen zou dit misschien werken. Maar de praktijk is veel minder fraai. ‘Op een school waar ouders veel mogelijkheden hebben om huiswerkbegeleiding en andere middelen in te zetten, scoren kinderen veel hoger. Waardoor je enkel meer ongelijkheid creëert en ervoor zorgt dat kinderen vroegtijdig plezier verliezen als zij niet voldoen aan de ‘norm’.’’
Tegengeluid
Daarom hoopt Van Ackooij dat onderwijsprofessionals en andere aanwezigen gezamenlijk een tegengeluid laten horen op de bijeenkomst Solitair of Solidair: een kritische kijk op het meritocratisch ideaal, die Verus samen met Nivoz en Sardes organiseert. ‘’Afstappen van een hele normatieve vergelijking en het later selecteren is een goed begin. Laten we eerst kinderen zelfvertrouwen geven, kennis laten maken met disciplines en vaardigheden. En dáárna pas kijken welke richting hij of zij opgaat en wat echt past bij het kind. Zodra kinderen vier jaar zijn, moeten ze allemaal tegelijkertijd een bepaald iets kunnen. Maar schaf dat citosysteem en -advies op hun 11e af en geef ze kans om te groeien. Selectie op basis van verdiensten werkt averechts, en je ziet ook uit onderzoeken dat ons onderwijsniveau achteruitgaat’’, zegt Van Ackooij.
Daarom werkt PCBS Julianaschool al met formatief toetsen. Deze manier van toetsen heeft als doel leerlingen inzicht te geven op hun eigen niveau. ‘’Zo heb je zicht op de ontwikkeling van het individuele kind, zonder het te vergelijken met anderen en een score als goed of slecht weg te zetten. We hebben ook de neiging om gauw op kinderen een label te plakken, waardoor je automatisch niet aan de norm voldoet.’’
Kijken naar het kind
Er moet veel veranderen om af te komen van de negatieve bijeffecten van het meritocratisch ideaal. Van Ackooij somt enkele kleine stappen op: een ander brugklassensysteem, minder labelen, formatief werken, het curriculum in balans houden en écht kijken naar waar het kind gelukkig van wordt. ‘’Een mooi voorbeeld hiervan is onze leerlijn 3 op donderdagmiddagen. Kinderen die veel moeite hebben met rekenen en taal hebben op die middagen een eigen leerlijn, met een aanbod waar ze goed in zijn én die leuk is. Denk aan opdrachten in de sectoren zorg en welzijn, horeca, metaaltechniek, installatietechniek, houtbewerking en groenvoorziening. Zo zijn we al een keer naar de haven geweest en in het centrum van Rhoon is een ouderensoos waar ze aan de slag gingen met verzorging en het trainen van sociale vaardigheden. Een van deze kinderen zei laatst: ‘Kon elke dag maar zo zijn’. Dan besef je wel dat het de omgekeerde wereld is. En dat een kind dan pas inziet – door een andere manier van leren - dat onderwijs leuk kan zijn.’’
Tijdens de Solitair of Solidair-bijeenkomst op 20 april 2022, die overigens besloten is, hoopt Van Ackooij visies van andere schoolleiders- en bestuurders te horen en daarvan te leren. ‘’Wat kan ik concreet op mijn school anders doen, waardoor ik bijdraag aan verandering in de maatschappij. Hoe treden andere schoolleiders buiten het keurslijf, welke risico’s nemen zij en hoe gaan in deze tijd om met leerlingen die de vastgestelde norm niet halen?’’
Doe jij ook mee?
Zit jij als bestuurder, schoolleider of andere onderwijsprofessional ook met soortgelijke vragen en wil je graag ook participeren in de toekomst? Dan horen wij graag van je! Wij hopen dit jaar en in de verdere toekomst nog meer initiatieven rond de schaduwkanten van het meritocratisch gedachtegoed zoals deze bijeenkomst te organiseren. Dus wil je iets bijdragen, heb je een suggestie of een andere vraag? Neem dan contact op met Monica Neomagus ([email protected] / 06 51 84 32 48) of Robbert Jan de Vries ([email protected] / 06 23 79 90 27).
