‘Door in zoektocht naar het goede te gaan, komen onverwachte oplossingen naar voren’

Theo van der Zee werd op 1 januari dit jaar benoemd tot bijzonder hoogleraar. In zijn leerstoel, een initiatief van de Radboud Universiteit en Verus, doet hij samen met bestuurders en schoolleiders onderzoek naar de realisatie van goed onderwijs. Hierbij worden actuele vraagstukken in onze maatschappij en de intrinsieke opdracht van scholen ingezet in de zoektocht naar het realiseren van goed onderwijs. “Vraagstukken als de eigentijdse ongelijkheid, het tekort aan leerkrachten, docenten en schoolleiders en de veranderende motivatie van leerlingen na de coronapandemie zijn allemaal zaken die op de deur van de school kloppen, nee, ze bonzen. Dit zijn dingen die je niet van vandaag op morgen kunt oplossen. Ze zijn complex en niet eenduidig. Je houdt niet even een heidag en daarna ga je weer over tot de orde van de dag. Samen met onderwijsbestuurders en schoolleiders wil ik nagaan hoe we de zoektocht naar het goede oppakken om te weten wat ons te doen staat. Het goede is niet evident, en we moeten er dus samen naar op zoek. Door goed om ons heen te zien, bij onszelf te rade te gaan en in beraad te gaan met elkaar, komen er onverwachte oplossingen naar boven. Dat leer ik uit de katholieke en christelijke traditie, en het werkt”, vertelt Van der Zee.

Maar hoe start je nu zo’n zoektocht? In het symposium Bestuurlijke verstandigheid en de inaugurele rede van Theo van der Zee, die beiden op vrijdag 17 november 2023 plaatsvinden, wordt hier dieper op ingegaan. “We gaan het hebben over praktische verstandigheid in het onderwijs. Daarmee houd je enerzijds voor ogen wat de bedoeling van het onderwijs is, waar het goed voor is. Anderzijds kijk je heel concreet naar wat er in het hier en nu gebeurt. Praktische verstandigheid gaat om het bij elkaar houden van deze twee zaken. Op 17 november vertel ik meer over stappen die voortkomen uit de katholieke en christelijke traditie en die kunnen helpen om met grote en kleine vraagstukken om te gaan, waarbij je uit wordt gedaagd anders te kijken naar zaken waar niet meteen een oplossing voor is.”

Bestuurders van een kennisalliantie zijn de afgelopen tijd, in samenwerking met Van der Zee bezig geweest met dit thema, zodat ze in hun eigen praktijk niet meer in de reflex schieten van continu snelle beslissingen nemen. “Zij hebben in de praktijk ondervonden dat het vertragen en raadplegen van anderen bij besluitvorming van groot belang is. Niet alleen om draagvlak te creëren, maar juist gebruik maken van de diversiteit in je onderwijsorganisatie om tot nieuwe ideeën te komen. Juist ook door je iets te laten zeggen door iemand die niet dagelijks in je blikveld staat. ” Deze bevindingen zijn ook verwerkt in een publicatie over bestuurlijke verstandigheid, die binnenkort op onze website verschijnt. Een casus uit deze publicatie is een bestuurder die te maken had met een schoolsluiting. Op deze school werd door de krimp het steeds lastiger om de onderwijskwaliteit op peil te houden. Terwijl door het dorp en het schoolteam de overtuiging is om de school te behouden, hebben andere schooldirecteuren onder hetzelfde bestuur een andere visie op goed onderwijs. Ook de wethouder van de gemeente zag het liefst één onderwijscentrum voor zich in het gebied. De desbetreffende bestuurder had al een bepaald scenario bedacht van hoe dit zou aflopen. Maar doordat ze vertraagde en in gesprek ging met betrokkenen die ze eigenlijk niet op haar netvlies had staan, kwam ze ineens tot heel andere verbindingen met de gemeente, verenigingen en het maatschappelijk middenveld. Hierdoor kwamen ze tot andere, open gesprekken over het realiseren van goed onderwijs voor deze kinderen.”

Verder gaat Van der Zee de komende tijd aan de slag met een aantal nieuwe kennisallianties. Eén daarvan is een kennisalliantie met schoolleiders, waarin onderzoek wordt gedaan naar hoe schoolleiders op een praktisch verstandige manier leiding kunnen geven aan onderwijsinnovatie. Ook is het plan om later dit schooljaar in samenwerking met Verus-adviseur Sandra van Groningen en lector Robert van Putten een kennisalliantie te starten rondom het thema tijd. “Jij hebt productieve tijd, maar ook bijvoorbeeld vervulde tijd. Hoe ga je daar op een goede manier mee om? En hoe zorg je dat je ruimte houdt voor reflectie, bezinning en vertraging?”

Tijdens het symposium op vrijdagmiddag 17 november presenteren de onderwijsbestuurders van de kennisalliantie hun publicatie over bestuurlijke verstandigheid. “De leden zijn aan zet geweest in de totstandkoming van deze publicatie, en wij ondersteunen hen daarin vanuit Verus”, geeft Van der Zee aan. “Ik denk dat we hiermee de kern van Verus als vereniging te pakken hebben. Samen praktijkgericht onderzoek doen is een enorm krachtige impuls voor goed onderwijs in de school.” Aansluitend aan het symposium houdt Van der Zee vanuit zijn leerstoel zijn inaugurele rede. Je kunt je hieronder aanmelden om bij deze oratie aanwezig te zijn.