Publicatie-
datum:

30 november 2022

Publicatiedatum: 30 november 2022
Onderwijs en samenleving Samen besturen

Goed onderwijs helpt leerlingen hun plek te vinden in de wereld van morgen. Daarmee anticipeert het onderwijs op de toekomst. Als school en docententeam, maar ook als onderwijsbeleidsmaker probeer je de tijd te verstaan en te vertalen naar lespraktijken. Dat vraagt om een scherp zicht op maatschappelijke ontwikkelingen.

Als de toekomst rooskleurig is, carrièremogelijkheden grenzeloos lijken, vooruitgang lonkt en welvaartskansen voor iedereen groeien, is het begrijpelijk dat we onderwijs zien als voorbereiding op een maakbare wereld. In die bubbel hebben we decennialang geleefd. En op basis daarvan zijn we ‘prestatiesubjecten’ gaan opleiden: leerlingen die hun eigen succes moeten gaan realiseren en een efficiënte bijdrage kunnen leveren aan de economie.

Onzekerheid en onrust

Maar wat als het perspectief op de wereld van morgen omslaat? Wat als die toekomst niet meer rooskleurig is, maar onzeker en dreigend? Wat als onrust en krimp het toekomstbeeld bepalen? Hoe ga je in het onderwijs op een goede manier om met ‘achteruitgang’ en de spanningen die dat meebrengt?

Dit is geen gedachte-experiment. In het afgelopen halfjaar kregen we een voorproefje van de wereld van morgen: oorlog in Oekraïne, klimaatrampen, energiecrisis. Dat voorproefje hoeft niet te leiden tot somberheid of verslagenheid, maar stelt vragen aan de inhoud en de insteek van ons onderwijs.

Omgaan met kwetsbaarheid

Hoe kan onderwijs(beleid) dat dit toekomstbeeld als vertrekpunt neemt, eruitzien? Het beeld van onderwijs dat gestuurd wordt door maakbaarheidsdenken volstaat dan niet meer. Onderwijs moet leerlingen leren omgaan met het tegendeel van maakbaarheid: kwetsbaarheid, onzekerheid, onoverzichtelijkheid. Anders gezegd: leerlingen voorbereiden op de wereld van morgen vergt scholing in weerbaarheid en in wat psychiater Dirk de Wachter de ‘kunst van het ongelukkig zijn’ noemt.

Het Masterplan Basisvaardigheden van het ministerie van OCW is daarbij weinig behulpzaam. Het focust te veel op de zakelijke, maakbare en meetbare basisvaardigheden. Zo is de kans groot dat we doorgaan met het opleiden van prestatiesubjecten. Ook qua taal blijft het masterplan hangen in het oude paradigma van maakbaarheid: het document staat bol van de termen die draaien om grip, beheersing en controle. En dat in een wereld die bol staat van vluchtigheid, onzekerheid en complexiteit.

Masterplan existentiële vaardigheden

De meest interessante vraag is: wat voor basisvaardigheden hebben jonge mensen nodig om met die niet-maakbare toekomst om te gaan? Zij moeten andere ‘talen’ leren: die van creativiteit, verbeelding en spiritualiteit. Talen die ruimte scheppen voor een existentiële, sociale en solidaire omgang met onzekerheid. Laten we daar een masterplan voor maken. Dat zal politiek misschien niet zo goed bekken, maar het zal onze jonge mensen vele malen beter helpen om mens te worden in een onzekere wereld. En dan is er vast ook veel meer ruimte voor begrijpend lezen, rekenvaardigheden, digitale geletterdheid en burgerschap. Helaas gaat de omgekeerde volgorde van het huidige masterplan onze kinderen en onze samenleving niet helpen.

Met dank aan Robert van Putten, lector Bezieling & Professionaliteit aan de Christelijke Hogeschool Ede en Willem de Vos, rector Christelijk Lyceum Veenendaal.

Samen besturen

Deze pagina is onderdeel van ons domein Samen besturen. Verus wil randvoorwaarden scheppen voor geïnspireerd goed onderwijs. Dat doen we door betrokken te zijn bij elkaar en samen te verbinden als gemeenschap, met begrip voor de positie van leden die in hun eigen leergemeenschap functioneren. Bestuurlijke vraagstukken lossen we samen op, met hulp van collega-bestuurders of een adviseur.

Verus

Gerelateerde berichten