Publicatie-
datum:

25 augustus 2021

Publicatiedatum: 25 augustus 2021
Onderwijs en samenleving Samen besturen

En het gesprek gaat daarna onmiddellijk over een van de catastrofes ‘die waarschijnlijk het gevolg zijn van de klimaatcrisis’: de bosbranden, overstromingen, orkanen. Het zit niet mee. We hebben alles, maar we hebben ook veel zorgen. ‘Hij daarboven geeft ons er flink van langs’, zei de gelovige conciërge van een collega bij hun eerste ontmoeting in dit schooljaar. We starten weer op. Maar waar doen we goed aan? Ik deel graag een paar gedachten voor bij het opnieuw beginnen.

Let it be

‘When I found myself in times of trouble…’ beginnen de Beatles hun lied dat uitmondt in het refrein: let it be. De bron van die wijsheid blijkt mother Mary te zijn. Laat het er zijn. De wijsheid zit hem er in dat je in moeilijke omstandigheden kijkt hoe je er zo snel mogelijk weer uitkomt, maar dat er ook waarde schuilt in het goed doorleven van de situatie. Juist in het ongemakkelijke, buiten je comfort-zone, kun je nieuwe dingen zien, nieuwe keuzes maken. Maar ja, dan moet je het wel even daarmee uithouden. Je krijgt dan meer informatie, en kunt zien dat de situatie vaak door meerdere factoren veroorzaakt wordt. Een eenvoudige oplossing pakt maar een van de factoren aan.

In je school kan dat betekenen dat je meer tijd neemt om van een vraagstuk te leren, door gesprekken met leerlingen, met docenten, met ouders. Of dat je preciezer nadenkt over de manier waarop je leerkrachten betrekt bij de vragen die jij als leidinggevende hebt. Ze willen graag dat jij de oplossing aanreikt, maar in de praktijk weten zij het beste wat voor hen werkt. Waar ga je het gesprek over aan?

Begin vanuit vrijheid

Terwijl je de druk voelt van alle instructies en aangereikte protocollen van buitenaf is het een hele kunst om een vrije ruimte te houden in je denken, in je tijd. Om te luisteren naar je eigen wijsheid, en te vertrekken vanuit de eigen principes en identiteit van je schoolorganisatie. Wie willen wij zijn in deze tijd? Wat is dan echt belangrijk? Waar willen we trouw aan zijn? Waar voel ik spanning omdat onze oude manier daar misschien niet meer goed bij aansluit?

Een idee voor een tegeltje is bij voorbeeld: eigenwijsheid is ook wijsheid. Voor schoolleiders en andere leidinggevenden is het altijd lastig om dit bij anderen aan te moedigen, want je wilt de neuzen wel dezelfde kant op hebben. En toch is dat in het onderwijs essentieel. Want alleen door in vrijheid te beginnen kun je ook verantwoordelijk zijn. Dat geldt voor leerlingen en voor docenten.

Omhels het leven

Het is op Prinsjesdag het thema van de viering die levensbeschouwelijke organisaties in Nederland elk jaar organiseren om de regering en het land een boodschap mee te geven. In zorgelijke tijden, als we het even niet weten, als veel onzeker is, dan kun je je adem in gaan houden, afstand inbouwen, even in de overlevingsstand. Dat is heel logisch. Maar op gegeven moment houd je dat niet vol. De uitnodiging om het leven te omhelzen biedt je de mogelijkheid om te zien dat je ook kunt ontspannen, dankbaar kunt zijn, de ander waarderend tegemoet kunt treden, vreugde kunt delen en goed kunt zorgen voor de natuur. Misschien juist dan.

Nu heeft omhelzen even een wat lastige connotatie gekregen. Als er iets is dat we even niet meer doen (behalve met de kinderen) dan is het wel omhelzen, contact maken. Het leven omhelzen gaat over contact maken, over elkaar bevestigen. Dat is een basiselement van sociale veiligheid. Let er eens op hoe jij en anderen dat doen, hoe we omgaan met alle onzekerheden en risico’s.

Denk als een eik

De laatste inspiratiebron kreeg ik van het mooie boekje van Bibi Dumon Tak. Zij schreef ‘De eik is hier’, vanuit het perspectief van de zomereik die in de middenberm van de A28 bij Tilburg staat. Een eik heeft geen haast, maar komt volgens zijn vriend de gaai ook niet ver. Dat is maar hoe je het bekijkt’, zegt de eik, ‘in de tijd kom ik verder dan de meesten’. Voor het onderwijs is tijd al snel gekoppeld aan werkdruk. In die zin lijken we op de Vlaamse gaai in het boekje. Altijd druk, altijd in ons hoofd al bezig met de volgende stap.

Voor de grote vragen zoals de klimaatcrisis, vredesvraagstukken en kansengelijkheid geldt dat je te maken hebt met impact op langere termijn. Je bouwt aan mogelijkheden voor volgende generaties. Ons economische denken en onze smartphones oefenen druk uit op onze geest om vooral korte termijn, zelfs ultrakorte termijn veel aandacht te geven. Onze inzet voor het goede vraagt om gezamenlijkheid, en aandacht voor de langere termijn. Hoe verantwoorden we onze keuzes naar volgende generaties?

Dus …

Als ik deze vier gedachten terugzie, dan lees ik daarin een oproep tot ‘presencing’, tot aanwezig zijn. Laat je niet verleiden tot de overlevingsstand, de schuilplaats, de drukte. Soms betekent dat ook gewoon dat je zorgt dat je er bent, zichtbaar met aandacht, ook al zit niemand er (volgens jou) op te wachten. Neem waar wat er gebeurt , wat nodig is, waar je door aangesproken wordt. Een hele kunst, als de lijstjes met taken en deadlines zich al weer beginnen te vullen.

Goede start gewenst!

Samen besturen

Deze pagina is onderdeel van ons domein Samen besturen. Verus wil randvoorwaarden scheppen voor geïnspireerd goed onderwijs. Dat doen we door betrokken te zijn bij elkaar en samen te verbinden als gemeenschap, met begrip voor de positie van leden die in hun eigen leergemeenschap functioneren. Bestuurlijke vraagstukken lossen we samen op, met hulp van collega-bestuurders of een adviseur.

Verus

Gerelateerde berichten